نتایج یک پژوهش بلندمدت نشان میدهد که استفاده از سمعک پیش از رسیدن به ۷۰ سالگی میتواند نقش مؤثری در کاهش احتمال ابتلا به زوال عقل ایفا کند. این یافتهها در شرایطی منتشر شدهاند که آمار جهانی ابتلا به زوال عقل رو به افزایش است و پیشبینیها حاکی از آناند که تا سال ۲۰۶۰ تعداد مبتلایان به این بیماری دو برابر خواهد شد.
ارتباط میان شنوایی و سلامت شناختی
در این مطالعه که طی ۲۰ سال روی نزدیک به سه هزار فرد بالای ۶۰ سال انجام شد، شرکتکنندگان بهطور منظم تحت آزمایشهای شنوایی و ارزیابیهای شناختی قرار گرفتند. در پایان دوره، حدود ۲۰ درصد از افراد دچار زوال عقل شده بودند. اما نکته قابلتوجه این بود که کسانی که از دهه شصت زندگی خود استفاده از سمعک را آغاز کرده بودند، ۶۱ درصد کمتر از سایرین در معرض ابتلا قرار داشتند. حتی افراد دارای شنوایی طبیعی نیز نسبت به کسانی که کمشنوایی درماننشده داشتند، ۲۹ درصد کمتر در معرض خطر بودند.
در مقابل، استفاده از سمعک پس از ۷۰ سالگی تأثیر قابلتوجهی در کاهش خطر زوال عقل نداشت، که نشان میدهد مداخله زودهنگام در حفظ سلامت شناختی اهمیت بالایی دارد.

چرا کاهش شنوایی بر مغز اثر میگذارد؟
پژوهشگران دلایل مختلفی برای ارتباط میان شنوایی و عملکرد شناختی مطرح کردهاند:
- کاهش شنوایی باعث میشود مغز برای درک گفتار و پر کردن خلأهای صوتی، انرژی بیشتری صرف کند که این فشار مداوم میتواند به افت حافظه و تواناییهای ذهنی منجر شود.
- کمشنوایی روند تحلیل رفتن ساختار مغز در دوران سالمندی را تسریع میکند؛ فرآیندی که با زوال شناختی ارتباط مستقیم دارد.
- کاهش تعاملات اجتماعی ناشی از کمشنوایی، موجب افت تحریک ذهنی میشود و این عامل نیز یکی از زمینههای بروز زوال عقل محسوب میشود.
در یک مطالعه دیگر در سال ۲۰۲۳، مشخص شد استفاده از سمعک در افراد ۷۰ تا ۸۴ ساله که در معرض خطر بالای زوال عقل بودند، توانست افت شناختی را تا ۵۰ درصد در طول سه سال کاهش دهد و کیفیت روابط اجتماعی آنان را نیز بهبود بخشد.
چالشهای دسترسی به سمعک و راهکارهای جدید
با وجود تأثیر مثبت سمعک بر سلامت مغز، آمارها نشان میدهد تنها یک نفر از هر هفت فرد بالای ۵۰ سال در آمریکا از این ابزار استفاده میکند. بسیاری از افراد تا حدود ۱۰ سال پس از بروز علائم کمشنوایی برای درمان اقدامی نمیکنند؛ دورهای که در آن روابط اجتماعی آسیب میبیند و خطر افسردگی و زوال شناختی افزایش مییابد.
برای رفع این مشکل، سازمان غذا و داروی آمریکا در سال ۲۰۲۲ مجوز عرضه سمعکهای بدون نسخه را صادر کرد. این نوع سمعکها را میتوان بدون مراجعه به متخصص، از فروشگاهها یا اینترنت تهیه کرد. هدف از این اقدام، کاهش هزینهها و تسهیل دسترسی عمومی به درمان کمشنوایی بوده است؛ اقدامی که به گفته کارشناسان میتواند به حفظ سلامت مغز نیز کمک کند.
زوال عقل؛ بحرانی در حال گسترش
بر اساس یک تحقیق منتشرشده در ژانویه، افراد بالای ۵۵ سال در آمریکا با احتمال ۴۲ درصدی ابتلا به زوال عقل در طول زندگی مواجهاند. اگر اقدامات پیشگیرانه مؤثر انجام نشود، تعداد موارد جدید ابتلا تا سال ۲۰۶۰ ممکن است به یک میلیون نفر در سال برسد.
زوال عقل تنها به اختلال حافظه محدود نمیشود؛ این بیماری میتواند زمینهساز مشکلات جدی جسمی و روانی مانند عفونتها، زمینخوردگی، بیماریهای قلبی، سوءتغذیه و افسردگی شود. بنابراین، توجه به سلامت شنوایی و استفاده بهموقع از سمعک میتواند گامی مؤثر در پیشگیری از این بیماری پیچیده و پرهزینه باشد.

مهدی رضایی
او فارغالتحصیل رشته مهندسی نرمافزار است و فعالیت حرفهای خود را در عرصه رسانه از سال ۱۳۹۷ به عنوان نویسنده در یک وبلاگ تخصصی فناوری آغاز کرده است. وی پس از کسب تجربه، به خبرگزاریهای معتبر پیوست و در حال حاضر، خبرنگار حوزه نرمافزار و هوش مصنوعی در یک مجله تکنولوژی برجسته است.