گزارش سالانه ۱۴۰۳ دیتاک درباره رفتار کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی، حقایق مهمی را آشکار ساخته است. بر اساس این گزارش، رفع فیلتر واتس‌اپ تأثیر چشمگیری بر کاهش بازدید از پلتفرم‌های داخلی داشته، به طوری که این پلتفرم‌ها شاهد افت بیش از ۵۰ درصدی بازدید بوده‌اند. این در حالی است که رفع فیلتر واتس‌اپ بر میزان بازدید از تلگرام تأثیری نداشته است. همزمان، آماری خیره‌کننده از کاربران اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران منتشر شده است.
شیوع استارلینک و محتوایی‌ترین روز سال
دیتاک فاش کرده است که بیش از ۱۰۰ هزار ایرانی هم‌اکنون از اینترنت استارلینک استفاده می‌کنند. این رقم معادل ظرفیت کامل ورزشگاه آزادی است و نشان‌دهنده اقبال عمومی به سرویس‌های اینترنتی جایگزین، به ویژه در مواجهه با محدودیت‌های دسترسی به اینترنت داخلی است.
این گزارش همچنین ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳ را به عنوان “محتوایی‌ترین روز سال” معرفی کرده است. این تاریخ، روز جان‌باختن «ابراهیم رئیسی»، رئیس‌جمهوری سابق ایران، و همراهانش در سانحه سقوط بالگرد بوده است. در این روز، تعداد تولیدکنندگان محتوا ۳۳ درصد بیشتر از میانگین سایر روزهای سال بوده است، که نشان‌دهنده واکنش گسترده کاربران به اخبار مهم و تأثیرگذار است.
چیرگی تلگرام بر رسانه‌های خبری سنتی
یکی از یافته‌های کلیدی دیتاک، تعداد کانال‌های خبری تلگرام است که بیش از ۲۰۰ برابر سایت‌های خبری در ایران است. این گزارش تصریح می‌کند که در حال حاضر، بیش از ۱۰۰۰ سایت خبری و ۲۰۵ هزار کانال خبری تلگرام فارسی وجود دارد. این آمار تأکید می‌کند که علاوه بر بازنشر مطالب در وب‌سایت‌های خبری، رصد دقیق و پیگیری بازنشر خبر در تلگرام، چه در شرایط مدیریت بحران و چه در چارچوب اجرای کمپین‌ها، از اهمیت بالایی برخوردار است. این موضوع، نشان‌دهنده تغییر شیوه مصرف خبر در میان ایرانیان و اهمیت روزافزون تلگرام به عنوان منبع اصلی اخبار است.
این گزارش همچنین می‌افزاید که حدود ۱۴ هزار رسانه در کشور فعال هستند که این رقم، بیش از دو برابر مجموع رسانه‌های فعال در دیگر کشورهای خاورمیانه است. این حجم بالای رسانه‌ها در کنار سلطه تلگرام بر تولید و بازنشر محتوای خبری، پیچیدگی‌های جدیدی را در فضای رسانه‌ای ایران ایجاد کرده است.
ایران، دومین کشور جهان از نظر تعداد اینفلوئنسرها
در یک آمار شگفت‌انگیز دیگر، دیتاک به بررسی نسبت جمعیت شاغل هر کشور به تعداد اینفلوئنسرها پرداخته است. بر اساس این تحلیل، ایران با ۱.۹۳ درصد از جمعیت شاغل خود که اینفلوئنسر هستند، جایگاه دوم جهان را به خود اختصاص داده است. علاوه بر این، ایران با در اختیار داشتن ۵ درصد از مجموع اینفلوئنسرهای جهانی، چهارمین کشور بزرگ از نظر سهم جهانی اینفلوئنسرها پس از برزیل، آمریکا و هند شناخته می‌شود. این رشد چشمگیر اینفلوئنسرها نشان‌دهنده رونق اقتصاد تولید محتوا و تأثیرگذاری روزافزون شبکه‌های اجتماعی در سبک زندگی و فرهنگ ایرانیان است.
این آمارها در حالی منتشر می‌شوند که طبق همین گزارش، شاخص زیرساخت اینترنت ایران نسبت به سال ۱۴۰۲، ۱۴ رتبه تنزل یافته و در رتبه ۷۲ از ۱۲۱ کشور، پایین‌تر از مغولستان قرار دارد. این تناقض میان رشد چشمگیر تولید محتوا و اینفلوئنسرها و تضعیف زیرساخت‌های اینترنتی، پرسش‌هایی را در مورد آینده فضای دیجیتال در ایران مطرح می‌کند. آیا با وجود محدودیت‌های اینترنتی، این روند رو به رشد ادامه خواهد داشت؟ و دولت چه برنامه‌ای برای بهبود زیرساخت‌ها در مواجهه با نیاز فزاینده کاربران به اینترنت پایدار و پرسرعت دارد؟
